നയതന്ത്ര സൗഹൃദം വഴിമാറുന്നു: ഉച്ചകോടികൾ ഒഴിവാക്കി മോദിയും ട്രംപും; അകൽച്ചയ്ക്ക് പിന്നിലെ കാരണങ്ങൾ.

 ന്യൂഡൽഹി/വാഷിംഗ്ടൺ ഡി.സി.: ലോകശ്രദ്ധ ആകർഷിച്ച പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദിയും യുഎസ് പ്രസിഡന്റ് ഡൊണാൾഡ് ട്രംപും തമ്മിലുള്ള സൗഹൃദം 'ബ്രോമാൻസ്' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെട്ടിരുന്ന കാലം മാഞ്ഞുപോവുകയാണോ? ഈ വർഷം ഫെബ്രുവരിയിൽ വാഷിംഗ്ടൺ ഡി.സി.യിൽ വെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ശേഷം, ഒരു വർഷത്തോളമായി ഇരുനേതാക്കളും നേരിട്ട് കൂടിക്കാഴ്ച നടത്താൻ സാധ്യതയില്ല എന്ന സാഹചര്യം നയതന്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരിൽ സംശയങ്ങൾ ഉണർത്തുകയാണ്.

കഴിഞ്ഞ കുറച്ച് മാസങ്ങളായി നടന്ന സുപ്രധാന ഉച്ചകോടികളിൽ ഇരുനേതാക്കളും പരസ്പരം ഒഴിവാക്കുന്നതായി തോന്നുന്ന നീക്കങ്ങൾ ഈ സംശയങ്ങൾക്ക് ആക്കം കൂട്ടുന്നു.

ഒഴിവാക്കലുകളുടെ ഒരു പരമ്പര

ഇരുവരും തമ്മിലുള്ള നയതന്ത്ര അകലം പ്രകടമാക്കിക്കൊണ്ട്, കഴിഞ്ഞ കുറച്ച് മാസങ്ങളായി ഒഴിവാക്കലുകളുടെ ഒരു പരമ്പര തന്നെയാണ് അരങ്ങേറിയത്. കഴിഞ്ഞ ജൂണിൽ കാനഡ സന്ദർശനം കഴിഞ്ഞ് മടങ്ങുമ്പോൾ യുഎസിൽ ഇറങ്ങാനുള്ള പ്രസിഡന്റ് ട്രംപിന്റെ ക്ഷണം പ്രധാനമന്ത്രി മോദി നിരസിച്ചു. ഈ മാസം ഇസ്രായേൽ-പലസ്തീൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച ട്രംപിന്റെ നേട്ടം ആഘോഷിക്കാൻ ഷാം എൽ-ഷെയ്ഖിൽ സംഘടിപ്പിച്ച ഉച്ചകോടിയിലേക്കുള്ള ക്ഷണം നിരസിച്ച മോദി, പകരം ഒരു ജൂനിയർ മന്ത്രിയെയാണ് അയച്ചത്. ട്രംപ് നേരിട്ട് പങ്കെടുത്ത മലേഷ്യയിലെ ആസിയാൻ ഉച്ചകോടിയിൽ മോദി ഇത്തവണ വിർച്വലായി (ഓൺലൈനായി) മാത്രം പങ്കെടുക്കാൻ തീരുമാനിച്ചതും ശ്രദ്ധേയമായി. ഒരു ദശാബ്ദത്തിനിടെ ഇത് രണ്ടാം തവണയാണ് മോദി ആസിയാൻ ഉച്ചകോടിയിൽ നേരിട്ടുള്ള പങ്കാളിത്തം ഒഴിവാക്കുന്നത്. മാത്രമല്ല, അടുത്ത മാസം ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ ജോഹന്നാസ്ബർഗിൽ നടക്കുന്ന ജി20 ഉച്ചകോടിയിൽ മോദി പങ്കെടുക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും, യുഎസ് പ്രസിഡന്റ് ആ പരിപാടിയിൽ നിന്ന് വിട്ടുനിൽക്കുമെന്ന് ഇതിനകം പ്രഖ്യാപിച്ചിട്ടുണ്ട്.

നേതാക്കൾ തമ്മിലുള്ള സൗഹൃദത്തിന്റെ വാചാടോപങ്ങൾ (മോദി ട്രംപിന്റെ സമാധാന ശ്രമങ്ങളെ പ്രശംസിക്കുന്നു, ട്രംപ് മോദിയെ 'നല്ല സുഹൃത്ത്' എന്ന് വിളിക്കുന്നു) ഇപ്പോഴും ശക്തമാണെങ്കിലും, പശ്ചാത്തലത്തിൽ ബന്ധം വലിഞ്ഞുമുറുകിയിരിക്കുന്നു എന്നാണ് സൂചന. കുറഞ്ഞ കൂടിക്കാഴ്ചകളും വ്യക്തമായ നേട്ടങ്ങൾ ഇല്ലാത്ത ഫോൺ സംഭാഷണങ്ങളും ഇതിന് അടിവരയിടുന്നു.

1. വ്യാപാരവും താരിഫുകളും:

ട്രംപിന്റെ കീഴിൽ, യുഎസ് വ്യാപാര അസന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ ശക്തമായ സമ്മർദ്ദം ചെലുത്തുന്നുണ്ട്. 50% താരിഫ് സമ്മർദ്ദം നേരിടുന്ന ഇന്ത്യ, യുഎസിനെ കാർഷിക-ക്ഷീര മേഖലകളിലേക്ക് പ്രവേശിപ്പിക്കുന്നതിനെ എതിർക്കുന്നു. ഇന്ത്യ വിട്ടുവീഴ്ച ചെയ്യില്ലെന്ന് മോദി വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്.

2. ഊർജ്ജവും റഷ്യൻ ബന്ധവും:

ഇന്ത്യ റഷ്യയിൽ നിന്ന് എണ്ണ വാങ്ങുന്നത് തുടരുന്നതിനെ യുഎസ് ശക്തമായി ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു. റഷ്യൻ എണ്ണ വാങ്ങുന്നത് 'ഏതാണ്ട് പൂർണ്ണമായി' കുറയ്ക്കുമെന്ന് ട്രംപ് അവകാശപ്പെട്ടതിനെ ഇന്ത്യൻ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയം പരസ്യമായി നിഷേധിച്ചത് ഈ വിഷയത്തിലെ ഭിന്നതയുടെ ആഴം വെളിവാക്കുന്നു.

3. ട്രംപിന്റെ പ്രസ്താവനകളും പരസ്യമായ നിഷേധവും:

പഹൽഗാം ആക്രമണത്തിന് ശേഷം ഇന്ത്യ 'ഓപ്പറേഷൻ സിന്ദൂർ' ആരംഭിച്ചപ്പോൾ താനാണ് ഇന്ത്യ-പാകിസ്ഥാൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചതെന്ന് ട്രംപ് അവകാശപ്പെട്ടത് മോദി പരസ്യമായി നിഷേധിച്ചിരുന്നു. അതുപോലെ, റഷ്യൻ എണ്ണയെക്കുറിച്ച് മോദിയുമായി ഫോൺ സംഭാഷണം നടത്തിയെന്ന ട്രംപിന്റെ വാദവും ഇന്ത്യൻ ഉദ്യോഗസ്ഥർ നിഷേധിച്ചു. ഇത്തരത്തിലുള്ള പരസ്യമായ വൈരുദ്ധ്യങ്ങൾ സൗഹൃദത്തിന്റെ പ്രതിച്ഛായയെ ഇല്ലാതാക്കുന്നു.

മോദിയുടെ 'ശക്തിപ്രകടനം' (Muscular Optics):

മോദി ട്രംപിനെ ഒഴിവാക്കുന്നതിന്റെ പ്രധാന കാരണം, ആഭ്യന്തര രാഷ്ട്രീയത്തിലെ 'ശക്തിയുടെ പ്രതിച്ഛായ' നിലനിർത്താനാണ്.

സമ്മർദ്ദത്തിന് വഴങ്ങില്ല എന്ന സന്ദേശം: ബാഹ്യ സമ്മർദ്ദങ്ങൾക്ക് ഇന്ത്യ വഴങ്ങില്ല എന്ന് സ്വന്തം ജനസമൂഹത്തിന് മുന്നിൽ വ്യക്തമാക്കാൻ മോദി ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ട്രംപുമായി കൂടിക്കാഴ്ച നടത്തുന്നത് 'കീഴടങ്ങുന്നതായി' തോന്നിയാൽ അത് രാഷ്ട്രീയമായി തിരിച്ചടിയാകും.

ട്രംപിന്റെ 'വിജയം' അനിവാര്യം: നേരെമറിച്ച്, ട്രംപിന് ഒരു കൂടിക്കാഴ്ചയിൽ നിന്ന് പ്രകടമായ ഒരു 'വിജയം' ലഭിക്കുന്നില്ലെങ്കിൽ, അതിൽ താൽപ്പര്യം കുറവായിരിക്കും.

ഷാം എൽ-ഷെയ്ഖ്: ഒരു ഉദാഹരണം

ട്രംപിന്റെ സമാധാന ശ്രമങ്ങൾക്കുള്ള ഷാം എൽ-ഷെയ്ഖ് ഉച്ചകോടി മോദി ഒഴിവാക്കിയത് വളരെ തന്ത്രപരമായ നീക്കമായി നയതന്ത്രജ്ഞർ വിലയിരുത്തുന്നു. ട്രംപിന്റെ 'പുകഴ്ത്തൽ മേളയായി' മാറിയ ആ പരിപാടിയിൽ പാകിസ്ഥാൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഷെഹ്ബാസ് ഷെരീഫ് വേദിയിൽ വെച്ച് ട്രംപിനെ പ്രശംസിക്കുകയും, ഇന്ത്യ-പാക് വെടിനിർത്തലിൽ ട്രംപിന്റെ പങ്ക് അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്തത് മോദിക്ക് അസ്വസ്ഥത ഉണ്ടാക്കുന്ന സാഹചര്യമായിരുന്നു. ഇന്ത്യക്ക് പങ്കില്ലെന്ന് മോദി സ്ഥിരമായി പറയുന്ന ഒരു വിഷയത്തിൽ ട്രംപിന്റെ തെറ്റായ അവകാശവാദങ്ങൾ നേരിട്ട് കേൾക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കാൻ മോദിക്ക് കഴിഞ്ഞു.

ചുരുക്കത്തിൽ: കൂടിക്കാഴ്ച ഒഴിവാക്കുന്നത്, കാണാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്തതുകൊണ്ടല്ല, മറിച്ച് അനുകൂലമല്ലാത്ത സാഹചര്യങ്ങളിൽ കൂടിക്കാഴ്ച നടത്താൻ ആഗ്രഹിക്കാത്തതുകൊണ്ടാണ്. അകന്നു നിൽക്കുന്നതിലൂടെ ഇന്ത്യ തങ്ങളുടെ തന്ത്രപരമായ സ്വാധീനം നിലനിർത്തുന്നു.

1. വ്യാപാരവും താരിഫുകളും:

ട്രംപിന്റെ കീഴിൽ, യുഎസ് വ്യാപാര അസന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ ശക്തമായ സമ്മർദ്ദം ചെലുത്തുന്നുണ്ട്. 50% താരിഫ് സമ്മർദ്ദം നേരിടുന്ന ഇന്ത്യ, യുഎസിനെ കാർഷിക-ക്ഷീര മേഖലകളിലേക്ക് പ്രവേശിപ്പിക്കുന്നതിനെ എതിർക്കുന്നു. ഇന്ത്യ വിട്ടുവീഴ്ച ചെയ്യില്ലെന്ന് മോദി വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്.

2. ഊർജ്ജവും റഷ്യൻ ബന്ധവും:

ഇന്ത്യ റഷ്യയിൽ നിന്ന് എണ്ണ വാങ്ങുന്നത് തുടരുന്നതിനെ യുഎസ് ശക്തമായി ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു. റഷ്യൻ എണ്ണ വാങ്ങുന്നത് 'ഏതാണ്ട് പൂർണ്ണമായി' കുറയ്ക്കുമെന്ന് ട്രംപ് അവകാശപ്പെട്ടതിനെ ഇന്ത്യൻ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയം പരസ്യമായി നിഷേധിച്ചത് ഈ വിഷയത്തിലെ ഭിന്നതയുടെ ആഴം വെളിവാക്കുന്നു.

3. ട്രംപിന്റെ പ്രസ്താവനകളും പരസ്യമായ നിഷേധവും:

പഹൽഗാം ആക്രമണത്തിന് ശേഷം ഇന്ത്യ 'ഓപ്പറേഷൻ സിന്ദൂർ' ആരംഭിച്ചപ്പോൾ താനാണ് ഇന്ത്യ-പാകിസ്ഥാൻ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചതെന്ന് ട്രംപ് അവകാശപ്പെട്ടത് മോദി പരസ്യമായി നിഷേധിച്ചിരുന്നു. അതുപോലെ, റഷ്യൻ എണ്ണയെക്കുറിച്ച് മോദിയുമായി ഫോൺ സംഭാഷണം നടത്തിയെന്ന ട്രംപിന്റെ വാദവും ഇന്ത്യൻ ഉദ്യോഗസ്ഥർ നിഷേധിച്ചു. ഇത്തരത്തിലുള്ള പരസ്യമായ വൈരുദ്ധ്യങ്ങൾ സൗഹൃദത്തിന്റെ പ്രതിച്ഛായയെ ഇല്ലാതാക്കുന്നു.

മോദിയുടെ 'ശക്തിപ്രകടനം' (Muscular Optics):

മോദി ട്രംപിനെ ഒഴിവാക്കുന്നതിന്റെ പ്രധാന കാരണം, ആഭ്യന്തര രാഷ്ട്രീയത്തിലെ 'ശക്തിയുടെ പ്രതിച്ഛായ' നിലനിർത്താനാണ്.

• സമ്മർദ്ദത്തിന് വഴങ്ങില്ല എന്ന സന്ദേശം: ബാഹ്യ സമ്മർദ്ദങ്ങൾക്ക് ഇന്ത്യ വഴങ്ങില്ല എന്ന് സ്വന്തം ജനസമൂഹത്തിന് മുന്നിൽ വ്യക്തമാക്കാൻ മോദി ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ട്രംപുമായി കൂടിക്കാഴ്ച നടത്തുന്നത് 'കീഴടങ്ങുന്നതായി' തോന്നിയാൽ അത് രാഷ്ട്രീയമായി തിരിച്ചടിയാകും.

• ട്രംപിന്റെ 'വിജയം' അനിവാര്യം: നേരെമറിച്ച്, ട്രംപിന് ഒരു കൂടിക്കാഴ്ചയിൽ നിന്ന് പ്രകടമായ ഒരു 'വിജയം' ലഭിക്കുന്നില്ലെങ്കിൽ, അതിൽ താൽപ്പര്യം കുറവായിരിക്കും.

ഷാം എൽ-ഷെയ്ഖ്: ഒരു ഉദാഹരണം

ട്രംപിന്റെ സമാധാന ശ്രമങ്ങൾക്കുള്ള ഷാം എൽ-ഷെയ്ഖ് ഉച്ചകോടി മോദി ഒഴിവാക്കിയത് വളരെ തന്ത്രപരമായ നീക്കമായി നയതന്ത്രജ്ഞർ വിലയിരുത്തുന്നു. ട്രംപിന്റെ 'പുകഴ്ത്തൽ മേളയായി' മാറിയ ആ പരിപാടിയിൽ പാകിസ്ഥാൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഷെഹ്ബാസ് ഷെരീഫ് വേദിയിൽ വെച്ച് ട്രംപിനെ പ്രശംസിക്കുകയും, ഇന്ത്യ-പാക് വെടിനിർത്തലിൽ ട്രംപിന്റെ പങ്ക് അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്തത് മോദിക്ക് അസ്വസ്ഥത ഉണ്ടാക്കുന്ന സാഹചര്യമായിരുന്നു. ഇന്ത്യക്ക് പങ്കില്ലെന്ന് മോദി സ്ഥിരമായി പറയുന്ന ഒരു വിഷയത്തിൽ ട്രംപിന്റെ തെറ്റായ അവകാശവാദങ്ങൾ നേരിട്ട് കേൾക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കാൻ മോദിക്ക് കഴിഞ്ഞു.

ചുരുക്കത്തിൽ: കൂടിക്കാഴ്ച ഒഴിവാക്കുന്നത്, കാണാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്തതുകൊണ്ടല്ല, മറിച്ച് അനുകൂലമല്ലാത്ത സാഹചര്യങ്ങളിൽ കൂടിക്കാഴ്ച നടത്താൻ ആഗ്രഹിക്കാത്തതുകൊണ്ടാണ്. അകന്നു നിൽക്കുന്നതിലൂടെ ഇന്ത്യ തങ്ങളുടെ തന്ത്രപരമായ സ്വാധീനം നിലനിർത്തുന്നു.

നിലവിലെ സാഹചര്യം ഇന്ത്യ-യുഎസ് ബന്ധം തകരുകയാണെന്ന് അർത്ഥമാക്കുന്നില്ല. വ്യക്തിപരമായ സൗഹൃദത്തിന് പകരം കൂടുതൽ പ്രായോഗികവും ഇടപാട് സ്വഭാവമുള്ളതുമായ (Transactional) ഒരു ഘട്ടത്തിലേക്ക് ബന്ധം പ്രവേശിച്ചു എന്ന് മാത്രം. രണ്ട് സാധ്യതകളാണ് വിദഗ്ദ്ധർ മുന്നോട്ട് വെക്കുന്നത്:

1. പുനഃസജ്ജീകരണവും വീണ്ടും അടുക്കലും (Reset and Re-engagement): ബന്ധം തന്ത്രപരമായി പ്രധാനപ്പെട്ടതാണെന്ന് ഇരുനേതാക്കളും തീരുമാനിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു കൂടിക്കാഴ്ചയും അതിനെ തുടർന്ന് ഒരു വ്യാപാര-പ്രതിരോധ പ്രഖ്യാപനവും ഉണ്ടായേക്കാം.

2. തുടർച്ചയായ ഒഴുക്കും പ്രവർത്തനപരമായ നയതന്ത്രവും (Continued Drift and Functional Diplomacy): വ്യക്തിപരമായ ഊഷ്മളത കുറവാണെങ്കിലും, മന്ത്രാലയങ്ങളും ഏജൻസികളും വഴി പ്രവർത്തനപരമായ സഹകരണം തുടരുക. ഈ കാലയളവിൽ ഇന്ത്യ മറ്റ് പങ്കാളിത്തങ്ങൾ (റഷ്യ, BRICS) ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും യുഎസുമായുള്ള ബന്ധം സ്ഥിരതയോടെ നിലനിർത്തുകയും ചെയ്യും.

നേതാക്കളുടെ വ്യക്തിപരമായ കെമിസ്ട്രി പ്രധാനമാണ്, എന്നാൽ സ്ഥാപനപരമായ ചട്ടക്കൂടുകളും തന്ത്രപരമായ സഹകരണവുമാണ് ബന്ധത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ അടിത്തറയെന്ന് ഈ സാഹചര്യം ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു

പുനഃസജ്ജീകരണവും വീണ്ടും അടുക്കലും (Reset and Re-engagement): ബന്ധം തന്ത്രപരമായി പ്രധാനപ്പെട്ടതാണെന്ന് ഇരുനേതാക്കളും തീരുമാനിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു കൂടിക്കാഴ്ചയും അതിനെ തുടർന്ന് ഒരു വ്യാപാര-പ്രതിരോധ പ്രഖ്യാപനവും ഉണ്ടായേക്കാം.

തുടർച്ചയായ ഒഴുക്കും പ്രവർത്തനപരമായ നയതന്ത്രവും (Continued Drift and Functional Diplomacy): വ്യക്തിപരമായ ഊഷ്മളത കുറവാണെങ്കിലും, മന്ത്രാലയങ്ങളും ഏജൻസികളും വഴി പ്രവർത്തനപരമായ സഹകരണം തുടരുക. ഈ കാലയളവിൽ ഇന്ത്യ മറ്റ് പങ്കാളിത്തങ്ങൾ (റഷ്യ, BRICS) ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും യുഎസുമായുള്ള ബന്ധം സ്ഥിരതയോടെ നിലനിർത്തുകയും ചെയ്യും.

നേതാക്കളുടെ വ്യക്തിപരമായ കെമിസ്ട്രി പ്രധാനമാണ്, എന്നാൽ സ്ഥാപനപരമായ ചട്ടക്കൂടുകളും തന്ത്രപരമായ സഹകരണവുമാണ് ബന്ധത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ അടിത്തറയെന്ന് ഈ സാഹചര്യം ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു