ഷെയ്ഖ് ഹസീനയുടെ കൈമാറ്റം:ഭാരതം എന്ത് നിലപാട് സ്വീകരിക്കും ?

 ന്യൂഡൽഹി: ബംഗ്ലാദേശിന്റെ മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീനയെ കൈമാറണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ട് ബംഗ്ലാദേശ് സർക്കാർ ഇന്ത്യയെ ഔദ്യോഗികമായി സമീപിച്ചതോടെ, നിലവിലെ ഉടമ്പടികളുടെയും ഇന്ത്യൻ നിയമത്തിന്റെയും പശ്ചാത്തലത്തിൽ ഈ ആവശ്യം നിയമപരമായി നിഷേധിക്കാൻ ഇന്ത്യക്ക് സാധിക്കുമോ എന്ന ചോദ്യം ഉയരുന്നു. അന്താരാഷ്ട്ര കുറ്റകൃത്യ ട്രൈബ്യൂണൽ (ഐ.സി.ടി.) വധശിക്ഷയ്ക്ക് വിധിച്ച സാഹചര്യത്തിലാണ് ബംഗ്ലാദേശ് ഈ നീക്കം നടത്തിയത്.

തിങ്കളാഴ്ച വിഷയത്തിൽ പ്രതികരിച്ച ഇന്ത്യ, ഇത് "തികച്ചും നിയമപരവും നീതിന്യായപരവുമായ" വിഷയമാണെന്നും, ഇരു സർക്കാരുകളും തമ്മിലുള്ള ഔദ്യോഗിക ഇടപെടൽ ഇതിനാവശ്യമാണെന്നും വ്യക്തമാക്കി. "ഇതൊരു ജുഡീഷ്യൽ, നിയമപരമായ പ്രക്രിയയാണ്. ഇതിന് ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെ സർക്കാരുകൾ തമ്മിൽ കൂടിയാലോചനകളും ചർച്ചകളും ആവശ്യമുണ്ട്. ഞങ്ങൾ ഈ വിഷയം പരിശോധിക്കുകയാണ്, ബംഗ്ലാദേശിലെ അധികാരികളുമായി ചേർന്ന് പ്രവർത്തിക്കാൻ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു," വിദേശകാര്യ സെക്രട്ടറി അറിയിച്ചു.

2024-ലെ പ്രക്ഷോഭങ്ങൾ അടിച്ചമർത്തിയതിൽ പങ്കുണ്ടെന്നാരോപിച്ചാണ് ഹസീനയെയും അവരുടെ മുൻ ആഭ്യന്തര മന്ത്രിയെയും ഐ.സി.ടി. ശിക്ഷിച്ചത്. ഈ വിധി വന്നതിന് പിന്നാലെ ധാക്കയിൽ വ്യാപകമായ സുരക്ഷാ നിയന്ത്രണങ്ങൾ ഏർപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. സൈന്യം, പോലീസ്, അർദ്ധസൈനിക വിഭാഗങ്ങൾ എന്നിവരെ രാജ്യത്തുടനീളം വിന്യസിച്ചിരിക്കുകയാണ്.

 ഇന്ത്യൻ കൈമാറ്റ നിയമവും സാധ്യതകളും

കൈമാറ്റ ഉടമ്പടികൾ പൊതുവെ നീതിയുടെ താൽപ്പര്യത്തിൽ മാനിക്കപ്പെടാറുണ്ടെങ്കിലും, ഈ ആവശ്യം രാഷ്ട്രീയ പ്രേരിതമോ നീതിരഹിതമോ ആണെന്ന് തോന്നിയാൽ, നിലവിലുള്ള ഇന്ത്യൻ നിയമവും ഉഭയകക്ഷി ഉടമ്പടിയും ന്യൂഡൽഹിക്ക് കാര്യമായ വിവേചനാധികാരം നൽകുന്നുണ്ടെന്ന് നിയമ വിദഗ്ദ്ധർ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു.

ഇന്ത്യൻ കൈമാറ്റ നിയമം (Extradition Act), 1962 പ്രകാരം, സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുരിച്ച് കൈമാറ്റം നിഷേധിക്കാനോ, നടപടികൾ നിർത്തിവെക്കാനോ, ആവശ്യപ്പെട്ട വ്യക്തിയെ വിട്ടയക്കാനോ കേന്ദ്ര സർക്കാരിന് വ്യക്തമായ അധികാരമുണ്ട്.

ഇന്ത്യക്ക് കൈമാറ്റം നിഷേധിക്കാവുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ (സെക്ഷൻ 29):

• അപേക്ഷ നിസ്സാരമോ സദുദ്ദേശപരമല്ലാത്തതോ ആണെങ്കിൽ.
  
  
• അപേക്ഷ രാഷ്ട്രീയ പ്രേരിതമാണെങ്കിൽ.
  
  
• കൈമാറ്റം നീതിയുടെ താൽപ്പര്യത്തിന് വിരുദ്ധമാണെങ്കിൽ.

കൂടാതെ, നിയമം കേന്ദ്രത്തിന് "എപ്പോൾ വേണമെങ്കിലും" നടപടികൾ നിർത്തിവെക്കാനും വാറണ്ടുകൾ റദ്ദാക്കാനും വ്യക്തിയെ വിട്ടയക്കാനും അധികാരം നൽകുന്നു.

കൈമാറ്റം നിരോധിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ (സെക്ഷൻ 31):

• കുറ്റം രാഷ്ട്രീയ സ്വഭാവമുള്ളതാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ രാഷ്ട്രീയപരമായ ഒരു കുറ്റത്തിന് വിചാരണ ചെയ്യാനോ ശിക്ഷിക്കാനോ വേണ്ടിയാണ് അപേക്ഷയെന്ന് പ്രതിക്ക് തെളിയിക്കാനായാൽ.
  
  
• അഭ്യർത്ഥിക്കുന്ന രാജ്യത്തെ നിയമപ്രകാരം പ്രോസിക്യൂഷൻ പരിമിതിയിൽ (limitation) ഉൾപ്പെടുന്നതാണെങ്കിൽ.
• 
  
• ബന്ധമില്ലാത്ത മറ്റ് കുറ്റകൃത്യങ്ങൾക്ക് പ്രോസിക്യൂഷനിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നൽകുമെന്ന് ഉടമ്പടി ഉറപ്പുനൽകുന്നില്ലെങ്കിൽ.

ഇന്ത്യ–ബംഗ്ലാദേശ് കൈമാറ്റ ഉടമ്പടിയിലെ വ്യവസ്ഥകൾ

ഇന്ത്യയും ബംഗ്ലാദേശും തമ്മിലുള്ള ഉഭയകക്ഷി കൈമാറ്റ ഉടമ്പടിയിലും (Bilateral Extradition Treaty) ഈ വിഷയത്തിൽ വ്യക്തമായ വ്യവസ്ഥകളുണ്ട്.

ആർട്ടിക്കിൾ 6 (രാഷ്ട്രീയ കുറ്റകൃത്യങ്ങളുടെ വിലക്ക്): കുറ്റം രാഷ്ട്രീയ സ്വഭാവമുള്ളതാണെങ്കിൽ കൈമാറ്റം നിഷേധിക്കാം. എന്നിരുന്നാലും, കൊലപാതകം, തീവ്രവാദം, സ്ഫോടനങ്ങൾ, തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകൽ, മാരകമായ ആക്രമണം തുടങ്ങിയ ഗുരുതരമായ കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ രാഷ്ട്രീയ കുറ്റകൃത്യങ്ങളായി കണക്കാക്കാനാവില്ലെന്നും ഉടമ്പടി വ്യക്തമാക്കുന്നു. ഈ വ്യവസ്ഥയാകും ഹസീനയുടെ കാര്യത്തിൽ പ്രധാന ചർച്ചാവിഷയം.

ആർട്ടിക്കിൾ 7 (ഇന്ത്യക്ക് വിചാരണ ചെയ്യാം): ആരോപിക്കപ്പെടുന്ന കുറ്റത്തിന് ഇന്ത്യക്ക് സ്വയം വിചാരണ നടത്താൻ താൽപ്പര്യമുണ്ടെങ്കിൽ കൈമാറ്റം നിഷേധിക്കാം. ആഭ്യന്തരമായി വിചാരണ തുടരുന്നില്ലെങ്കിൽ കൈമാറ്റ ആവശ്യം വീണ്ടും പരിഗണിക്കണം.

ആർട്ടിക്കിൾ 8 (അന്യായമായ കൈമാറ്റം): കുറ്റം നിസ്സാരമാണെങ്കിൽ, വളരെയധികം സമയം കഴിഞ്ഞെങ്കിൽ, ആരോപണം സദുദ്ദേശപരമല്ലെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ കുറ്റം തികച്ചും സൈനിക സ്വഭാവമുള്ളതാണെങ്കിൽ കൈമാറ്റം നിഷേധിക്കണം.

കൈമാറ്റം സംബന്ധിച്ച ഏത് തീരുമാനവും ഉഭയകക്ഷിപരമായിരിക്കും. ഉടമ്പടിയിലെ ആർട്ടിക്കിൾ 21 പ്രകാരം, ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയ്‌ക്കോ അന്താരാഷ്ട്ര നീതിന്യായ കോടതിക്കോ (ഐ.സി.ജെ.) വിഷയത്തിൽ ഇടപെടാൻ കഴിയില്ല.

ഹസീന ശിക്ഷിക്കപ്പെടുകയും ബംഗ്ലാദേശ് കൈമാറ്റ നടപടികൾ ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്ത സാഹചര്യത്തിൽ, രാഷ്ട്രീയ പ്രേരിതം, നിയമപരമായ നടപടിക്രമങ്ങളിലെ ആശങ്കകൾ, നീതിരഹിതമായ പ്രോസിക്യൂഷൻ തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങൾ പരിഗണിച്ച് എക്സ്ട്രാഡിഷൻ നിയമത്തിലെയും ഉടമ്പടിയിലെയും വ്യവസ്ഥകൾ ഇന്ത്യ സൂക്ഷ്മമായി പരിശോധിച്ചുവരികയാണ്. നിയമപരമായ പരിധികൾ ആവശ്യം പാലിക്കുന്നുണ്ടോ അതോ നിഷേധിക്കാനുള്ള കാരണങ്ങൾ ബാധകമാകുമോ എന്ന് കൂടിയാലോചനകൾക്ക് ശേഷം മാത്രമേ ഇന്ത്യ തീരുമാനമെടുക്കൂ.