ദക്ഷിണേഷ്യയിലെ ഭരണകൂട മാറ്റങ്ങൾ: ശ്രീലങ്ക, ബംഗ്ലാദേശ്, നേപ്പാൾ

 കഴിഞ്ഞ കുറച്ചു വർഷങ്ങളായി ദക്ഷിണേഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളായ ശ്രീലങ്ക, ബംഗ്ലാദേശ്, നേപ്പാൾ എന്നിവിടങ്ങളിൽ ജനകീയ പ്രക്ഷോഭങ്ങൾ ശക്തമായ രാഷ്ട്രീയ മാറ്റങ്ങൾക്ക് വഴിതെളിയിച്ചു. 2022 മുതൽ 2025 വരെയുള്ള കാലയളവിൽ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധി, ഭരണപരാജയങ്ങൾ, വർധിച്ചുവരുന്ന ജനരോഷം എന്നിവ ഈ രാജ്യങ്ങളിലെ ദീർഘകാല ഭരണകൂടങ്ങളുടെ പതനത്തിന് കാരണമായി. ഈ ഓരോ സംഭവങ്ങൾക്കും അതിന്റേതായ പ്രത്യേക കാരണങ്ങളുണ്ടെങ്കിലും, അവയുടെ ഉത്ഭവത്തിനും ഫലങ്ങൾക്കും ചില സമാനതകളുണ്ട്. ഈ പ്രതിസന്ധികളുടെ കാരണങ്ങളും, പൊതുവായ ഘടകങ്ങളും, വിദേശ ശക്തികളുടെ സ്വാധീനത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഊഹാപോഹങ്ങളും ഈ ലേഖനം പരിശോധിക്കുന്നു.

ശ്രീലങ്കൻ പ്രതിസന്ധി (2022): സാമ്പത്തിക തകർച്ചയും ജനകീയ പ്രക്ഷോഭവും

1948-ൽ സ്വാതന്ത്ര്യം നേടിയതിനുശേഷം ശ്രീലങ്ക കണ്ട ഏറ്റവും വലിയ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിക്ക് 2022-ൽ രാജ്യം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു. വിലക്കയറ്റം, ഇന്ധനം, ഭക്ഷണം, മരുന്ന് എന്നിവയുടെ കടുത്ത ക്ഷാമം, തുടർച്ചയായ വൈദ്യുതി മുടക്കങ്ങൾ എന്നിവ രാജ്യം മുഴുവൻ 'അരഗളയ' (പോരാട്ടം) എന്നറിയപ്പെട്ട പ്രക്ഷോഭത്തിന് കാരണമായി. സർക്കാർ വരുമാനം കുറച്ച തെറ്റായ നികുതി ഇളവുകൾ, കാർഷിക മേഖലയെ തകർത്ത രാസവള നിരോധനം, ചൈന ഉൾപ്പെടെയുള്ള വിദേശ കടങ്ങൾ എന്നിവ പ്രതിസന്ധി രൂക്ഷമാക്കി. 2022 ജൂലൈയിൽ പ്രതിഷേധക്കാർ പ്രസിഡന്റിന്റെയും പ്രധാനമന്ത്രിയുടെയും വസതികൾ വളഞ്ഞതോടെ, പ്രസിഡന്റ് ഗോട്ടബയ രാജപക്സെ രാജി വെച്ച് രാജ്യം വിട്ടു. റനിൽ വിക്രമസിംഗെ അധികാരമേറ്റെങ്കിലും തകർന്ന സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ കരകയറ്റാൻ ഐഎംഎഫ് സഹായവും ഇന്ത്യയുടെ പിന്തുണയും ആവശ്യമായി വന്നു.

ബംഗ്ലാദേശിലെ 2024-ലെ മാറ്റങ്ങൾ: വിദ്യാർത്ഥി സമരത്തിൽ നിന്ന് ഭരണകൂടത്തിന്റെ പതനത്തിലേക്ക്

2024 ജൂലൈയിൽ ബംഗ്ലാദേശിൽ പൊതുമേഖലാ ജോലികളിലെ സംവരണത്തിനെതിരെ ആരംഭിച്ച വിദ്യാർത്ഥി സമരം, രാജ്യവ്യാപകമായ സർക്കാർ വിരുദ്ധ പ്രക്ഷോഭമായി മാറി. 1971-ലെ വിമോചനസമര സേനാനികളുടെ പിൻഗാമികൾക്ക് സംവരണം നൽകുന്ന നയം, പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീനയുടെ ഭരണകക്ഷിയായ അവാമി ലീഗിന്റെ അനുയായികൾക്ക് അനുകൂലമാണെന്ന ആരോപണം ഉയർന്നു. സാമ്പത്തിക മാന്ദ്യം, യുവജനങ്ങളുടെ തൊഴിലില്ലായ്മ, അഴിമതി ആരോപണങ്ങൾ എന്നിവ പ്രതിഷേധങ്ങൾക്ക് ആക്കം കൂട്ടി. സുരക്ഷാ സേനയുടെ അടിച്ചമർത്തലിൽ 1,400-ലധികം പേർ കൊല്ലപ്പെട്ടത് സ്ഥിതി കൂടുതൽ വഷളാക്കി. 2024 ഓഗസ്റ്റ് 5-ന് പ്രതിഷേധക്കാർ ഹസീനയുടെ വസതി വളഞ്ഞതോടെ അവർ രാജി വെച്ച് ഇന്ത്യയിലേക്ക് പലായനം ചെയ്തു. തുടർന്ന് നൊബേൽ ജേതാവ് മുഹമ്മദ് യൂനുസിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഇടക്കാല സർക്കാർ അധികാരത്തിലേറി.

നേപ്പാളിലെ 2025-ലെ പ്രക്ഷോഭം: സോഷ്യൽ മീഡിയ നിരോധനവും ജനകീയ രോഷവും

2025 സെപ്റ്റംബറിൽ ഫേസ്ബുക്ക്, വാട്ട്സ്ആപ്പ്, ഇൻസ്റ്റഗ്രാം, യൂട്യൂബ് തുടങ്ങിയ പ്രധാന സോഷ്യൽ മീഡിയ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകൾക്ക് സർക്കാർ ഏർപ്പെടുത്തിയ നിരോധനമാണ് നേപ്പാളിലെ പ്രതിസന്ധിക്ക് തിരികൊളുത്തിയത്. അഴിമതി, കൈക്കൂലി, തൊഴിലില്ലായ്മ തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളിൽ ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ നിലനിന്നിരുന്ന അമർഷം ഈ നീക്കത്തിലൂടെ ആളിക്കത്തി. 'Gen Z' എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന യുവതലമുറയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ നടന്ന പ്രതിഷേധങ്ങളിൽ 22-ഓളം പേർ കൊല്ലപ്പെട്ടു. പ്രതിഷേധക്കാർ പാർലമെന്റ് കെട്ടിടങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടതിനെ തുടർന്ന് സെപ്റ്റംബർ 9-ന് പ്രധാനമന്ത്രി കെ.പി. ശർമ്മ ഒലിക്ക് രാജി വെക്കേണ്ടി വന്നു.

പൊതുവായ ഘടകങ്ങൾ: സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയും യുവജനങ്ങളുടെ പങ്കാളിത്തവും

ഈ മൂന്ന് രാജ്യങ്ങളിലെയും ഭരണമാറ്റങ്ങൾക്ക് സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധി ഒരു പ്രധാന കാരണമായി. ഉയർന്ന കടബാധ്യത, ഇറക്കുമതി ചെലവിലെ വർധനവ്, കോവിഡ്-19, ഉക്രെയ്ൻ യുദ്ധം തുടങ്ങിയ ആഗോള പ്രതിസന്ധികളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ എന്നിവ എല്ലാ രാജ്യങ്ങളെയും ബാധിച്ചു. യുവജനങ്ങളുടെ പങ്കാളിത്തം ഈ പ്രതിഷേധങ്ങളിൽ നിർണായകമായിരുന്നു. ശ്രീലങ്കയിലെ ‘അരഗളയ’യിലും ബംഗ്ലാദേശിലെ വിദ്യാർത്ഥി പ്രക്ഷോഭത്തിലും നേപ്പാളിലെ Gen Z പ്രക്ഷോഭത്തിലും അഴിമതിക്കും സ്വജനപക്ഷപാതത്തിനുമെതിരെ ശക്തമായ ശബ്ദമുയർത്തി.

വിദേശ ഇടപെടലുകളുടെ സാധ്യത

ഈ ഭരണകൂട മാറ്റങ്ങളിൽ യു.എസ്, ചൈന, , പാകിസ്ഥാൻ തുടങ്ങിയ വിദേശ ശക്തികൾക്ക് പങ്കുണ്ടെന്ന ആരോപണങ്ങളും ഉയർന്നിട്ടുണ്ട്. ശ്രീലങ്കയിൽ തന്റെ പതനത്തിന് പിന്നിൽ "അന്താരാഷ്ട്ര ഗൂഢാലോചന" ഉണ്ടെന്ന് മുൻ പ്രസിഡന്റ് രാജപക്സെ ആരോപിച്ചു. ബംഗ്ലാദേശിലെ സംഭവങ്ങൾ അമേരിക്കൻ പിന്തുണയോടെ നടന്ന "കളർ റവല്യൂഷൻ" ആണെന്ന ആരോപണങ്ങളും ഉണ്ടായി. ചൈനയുടെ കടക്കെണി നയങ്ങൾ ഒരു വശത്തും, ജനാധിപത്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാനെന്ന പേരിൽ യു.എസ് നടത്തുന്ന എൻ.ജി.ഒ ഇടപെടലുകൾ മറുവശത്തും രാഷ്ട്രീയ അസ്ഥിരതക്ക് കാരണമാകുന്നതായി ചില നിരീക്ഷകർ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. ഇന്ത്യ പലപ്പോഴും ഈ രാജ്യങ്ങൾക്ക് പ്രതിസന്ധി ഘട്ടങ്ങളിൽ സഹായം നൽകി ഒരു 'സ്ഥിരതാധികാരി'യായി നിലകൊള്ളുന്നു.

ശ്രീലങ്ക, ബംഗ്ലാദേശ്, നേപ്പാൾ എന്നിവിടങ്ങളിലെ സംഭവങ്ങൾ സാമ്പത്തിക ദുർബലതയും ദുർഭരണവും എങ്ങനെ ഒരു ഭരണകൂടത്തെ തകർക്കുമെന്നതിന്റെ വ്യക്തമായ സൂചന നൽകുന്നു. ഈ ആഭ്യന്തര പ്രശ്നങ്ങളിൽ വിദേശ ഇടപെടലുകളുടെ നിഴൽ വീഴുമ്പോൾ, അത് സാഹചര്യങ്ങളെ കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമാക്കുന്നു. അഴിമതിയും അസമത്വവും പോലുള്ള അടിസ്ഥാന പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കാതെ ഇത്തരം പ്രക്ഷോഭങ്ങൾ ഭാവിയിലും ആവർത്തിക്കുമെന്നുള്ള ഒരു ഓർമ്മപ്പെടുത്തൽ കൂടിയാണ് ഈ സംഭവങ്ങൾ.